Prikkelzzzz...

Mensen met hersenletsel hebben veelal een verstoorde prikkelverwerking. De meeste familieleden, vrienden, kennissen en collega’s begrijpen dan wel, in meer of mindere mate, dat je dan blijkbaar moeite hebt met het verwerken van informatie. Maar hoe is dat dat dan? Hoe omschrijf je de ervaring van overprikkeld zijn? Hoe kan je het een ander duidelijk maken?
‘Zita, hoe kan ik mensen uitleggen hoe het is om overprikkeld te zijn? Hoe leg ik dan uit  wat er op zo’n moment in mijn hoofd gebeurt?’ Ja da’s een goeie! Ook ik heb de ervaring dat mensen vanuit de allerbeste intentie tips geven als: ‘Schrijf het op, dan is je hoofd leeg.’ Of ‘Waar heb je behoefte aan? Zal ik anders even lekker voor je.....blablablala.’ Om gek van te worden als je overprikkeld bent.

Een file aan onverwerkte prikkels
Als je hersenen overprikkeld zijn betekent dat dat er meer prikkels zijn ontvangen, dan er  verwerkt zijn. Er staan dus nog heel wat (onverwerkte) prikkels in de file zogezegd en je zenuwstelsel is druk bezig alle prikkels te verwerken. Het aanbieden van nog meer prikkels (praten tegen iemand die overprikkeld is) werkt dus behoorlijk averechts. Als je overprikkeld bent kun je niet meer goed reageren op nieuwe prikkels, je kan niet meer zo goed nadenken en handelen en je wordt vaak ook overspoeld door emoties (de 3 B’s; je wordt boos, bedroefd en/of bang).

Wat zijn prikkels?
Een prikkel is een brokje informatie dat binnenkomt via onze zintuigen: : horen, zien, ruiken, proeven, voelen  (externe prikkels) of via onze gedachten of ons lijf (interne prikkels).

Een voorbeeld: stel je zenuwgestel eens voor als de A20   
Op de baan uiterst links – daar rijden de visuele prikkels (zien), deze komen vaak het heftigst binnen
Op de baan ernaast – daar rijden de auditieve prikkels (horen)
Op de tweede baan van rechts – daar rijden de olfactorische prikkels (ruiken)
Op de rechterbaan – daar rijden de gustatorische prikkels (proeven)
dan komen er ook nog heel wat kinestetische prikkels (voelen) bij (warm hebben of koud, aanraking)
en er komt een kolonne interne prikkels aan (honger hebben, aandrang tot plassen, veel gedachten hebben)
Het resultaat: file!

Zo kun je wellicht beter begrijpen dat een etentje of avondje met meer dan 1 ander persoon voor iemand met een verstoorde pikkelverwerking (bijvoorbeeld iemand met NAH), op z’n zachts gezegd,  onder het hoofdstuk ‘uitdagingen’ valt.

Hoe herken je het?
Iemand die overprikkeld is reageert geirriteerd, gaat contact vermijden of geeft aan alleen te willen zijn, heeft een ‘hoge’ ademhaling, gaat frunniken, krijgt grote pupillen en een verhoogde hartslag,  gaat knipperen met de ogen of doet ogen dicht, gaat transpireren, kan zich niet meer goed concentreren (haakt af in het gesprek) en gaat uiteindelijk huilen.

Het recept voor ont-prikkeling
Rust. Door rust komt het zenuwstelsel weer in zijn oorspronkelijke staat.  Hoeveel tijd daarvoor nodig is hangt soms af van de file van prikkels. Vaak is 30 minuten al heilzaam en soms zijn er drie dagen voor nodig...

De gevolgen op de lange termijn
Mensen die nog niet zo goed hebben geleerd om te gaan met overprikkeling lopen risico op chronische vermoeidheid, stemmingswisselingen en verslaving (onderdrukken). Lange termijn overprikkeling kun je efficiënt voorkomen door het verminderen of vermijden van prikkels op de korte termijn.
 
Het vermijden of verminderen van dagelijkse prikkels betekent ook dat je keuzes hebt te maken. Wikken en wegen, je neus stoten en je telkens weer afvragen: ‘Wat Werkt Wel?’ (www) In plaats van Hoe Het Hoort (hhh).